http://www.veggiegardeningtips.com/wp-content/uploads/2006/08/broccoli-transplants.jpg
سه مشخصه نور یعنی کیفیت نور (طیف نور)، طول دوره نوری (فتوپریودیسم)، کمیت نور (شدت نور) در رشد و نمو و تولید محصول در گیاهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و این سه عامل باید به صورت همزمان تنظیم شوند تا نور بهترین اثر را روی گیاه داشته باشد.
کیفیت نور (طیف نور): کیفیت نور عامل مهمی است که در تولید اقتصادی حائز اهمیت است. کیفیت نور از این جهت مهم است که مثلاً قرار گرفتن گیاه در معرض طیف آبی باعث کاهش رشد، سفتی اندام‌ها و تیرگی رنگ آنها می‌شود و بالعکس قرار گرفتن گیاه در معرض نور قرمز باعث نرمی و لطافت اندام‌ها، افزایش میانگره‌‌ها و افزایش رشد گیاه می‌شود. با این وجود برای رشد کامل گیاه، طول موجهای مرئی نور لازم است و حداقل توصیه بر استفاده همزمان از نورهای سفید و زرد در محیط گلخانه است.
با توجه به اینکه ترکیبات مختلف نور مرئی یعنی طیف 700-400 نانومتر (nm) منبع اصلی انرژی برای گیاهان به شمار می‌آیند، در شرایطی که همه فاکتورها از جمله میزان دی‌اکسید‌کربن، دما و رطوبت در حد مطلوب باشد برای انجام عمل فتوسنتز به شدت نوری به میزان متوسط نیاز است. طول موجهای بالاتر از 700 نانومتر و پایین‌تر از 400 نانومتر خارج از حس بینایی انسان می‌باشند و در رشد و فتوسنتز تأثیری نداشته یا حتی تأثیر منفی دارند. در جدول 1-2 تأثیر طیف‌های مختلف نور روی اندام‌های گیاه آورده شده است.
جدول 1-2. تأثیر طیف‌های مختلف نور روی اندام‌های گیاه
طیف‌های مختلف نور | طول موج | چگونگی تأثیر روی اندام‌های گیاه |
مادون قرمز | nm800-750 | غیر قابل رؤیت. در رشد گیاه و اعمال بیوشیمیایی تأثیر ندارد ولی جلوگیری از خروج آن از گلخانه با استفاده از پلاستیک‌‌های نگهدارنده اشعه مادون قرمز (IR)، بار حرارتی گلخانه را کاهش خواهد داد. |
قرمز دور | nm750-700 | غیر قابل رؤیت. با وجودی که در فتوسنتز موثر نیست اما برای رشد گیاه، جوانه زدن، غنچه‌دادن و تسریع در پیدایش رنگ میوه ضرورت دارد. |
قرمز قابل رؤیت | nm700-600 | قابل رؤیت. شدیداً به وسیله کلروفیل جذب شده و باعث سبزینه‌سازی می‌گردد. |
زرد متمایل به سبز | nm600-500 | قابل رؤیت. اثر ناچیزی روی سبزینه‌سازی دارد مخصوصاً قسمت سبز نور. |
آبی متمایل به بنفش | nm500-400 | قابل رؤیت. شدیداً به وسیله کلروفیل جذب شده و در سبزینه‌سازی و تشکیل اندام‌های گیاه مؤثر است. |
ماوراءبنفش | nm400> | غیر قابل رؤیت. برای گیاه زیان‌بخش است. بر روی رشد محصول تأثیر منفی داشته و شدت آن باعث کوتاهی گیاه و کلفت شدن برگ‌ها و حتی نابودی گیاه می‌شود. |
طول دوره نوری (فتوپریودیسم): یکی از عوامل مهم در رشد، کمیت نور (طول دوره تابش نور) می‌باشد. در رابطه با عامل نور، آشنایی با طول دوره نوری یا فتوپریودیسم مخصوصاً زمانی که هدف تولید گل‌های شاخه بریده می‌باشد حائز اهمیت است. طول دوره روشنایی و تاریکی روی جوانه‌زنی بذر، ریشه‌زایی، رشد و نمو گیاه، زمان گلدهی و بار‌دهی تأثیر زیادی دارد. گیاهان از این نظر به سه دسته روز کوتاه، روز بلند و روز خنثی (بی‌تفاوت) تقسیم‌بندی می‌شوند:
1- گیاهان روز بلند: این گیاهان برای ورود به رشد زایشی و به گل رفتن، بین 10 تا 14 ساعت به نور نیاز دارند. جوانه‌‌های گل زمانی تشکیل می‌شوند که شب‌ها کوتاه شده باشند. بعضاً تیمار نوری و شکست تاریکی در شب و در فصول سرد پاییز و زمستان و تأمین نور برای چند ساعت به صورت مصنوعی، اهداف مورد نظر را برآورده خواهد کرد. گیاهان فصلی تابستانه نظیر اطلسی، مینا، ناز و میمون نمونه‌هایی از گیاهان روز بلند می‌باشند. گل مینا در شرایط شبهای بلند فقط رشد روزت داشته و ساقه‌‌های آن طویل می‌شود. در اثر افزایش طول دوره تاریکی رشد گیاهانی مثل رز و ارکیده متوقف، اندازه گل‌ها کوچک، ساقه‌‌ها ظریف و طول گیاه به طور غیر طبیعی کوتاه می‌شود که بر روی بازارپسندی این گیاه تأثیر منفی می‌گذارد.
2- گیاهان روز کوتاه: این گیاهان در نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار می‌گیرند و برای ورود به رشد زایشی و گلدهی به طول روز کمتر از 12 ساعت نیاز دارند ( در واقع نیاز بیشتری به تاریکی دارند). در کشور ما با توجه به اینکه روزهای آفتابی خیلی زیاد است باید نیاز نوری گیاه شناخته شود تا گیاه در طی روزهای بلند از رشد رویشی و زایشی خوبی برخوردار باشد. لذا با پایین آوردن ساعات روشنایی و ایجاد سایه‌ها یا شبهای طولانی به وسیله کشیدن حصیر یا پرده‌های تیره رنگ و پاشیدن گل یا رنگ‌های قابل شستشو روی پوشش گلخانه، گیاهان روز کوتاه را وارد مرحله گلدهی می‌کنند. نمونه گیاهان روز کوتاه داوودی است که برای گلدهی حداقل به 12 ساعت تاریکی نیاز دارد که این امر از اوایل مهر به بعد صورت می‌گیرد و قبل از آن گیاه فقط رشد رویشی خواهد داشت.
3- گیاهان بی‌تفاوت یا روز خنثی: این گیاهان حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گلدهی می‌کنند و برای نگهداری در منزل بسیار مناسب و مطلوب هستند. مثل گل حنا یا بگونیا. خیار و گوجه‌فرنگی، فلفل و طالبی نیز از نظر نیاز نوری، بی‌تفاوت هستند و طول دوره نوری و تاریکی در گلدهی آنها تأثیری نخواهد داشت.
کمیت نور (شدت نور): اهمیت شدت نور مناسب در تولید محصول غیر قابل انکار است. میزان فتوسنتز تابع شدت نور است. اگر شدت نور کم و ضعیف باشد, فتوسنتز و بالطبع آن رشد محصول کاهش یافته و در صورتی که شدت نور از حد اپتیمم (مطلوب) فراتر باشد با کاهش فتوسنتز، افت قابل ملاحظه‌ای در عملکرد محصول رخ می‌دهد و بعضاً به دلیل افزایش درجه حرارت، بخصوص در مرحله گلدهی محصول، سقط و ریزش گل‌ها دیده می‌شود. در واقع با افزایش شدت نور، فتوسنتز و تولید صورت نخواهد گرفت و این به دلیل خاصیت اشباع نوری گیاه است. به عبارت دیگر می‌توان گفت که ماکزیمم شدت نور هر گیاه، یک مقدار منحصر به فرد می‌باشد که میزان بالاتر از آن نرخ فتوسنتز را افزایش نمی‌دهد، این مقدار را نقطه اشباع نور می‌نامند و تا زمانی که شدت نور از مقادیر پایین تا نقطه اشباع نور افزایش یابد، فتوسنتز نیز افزایش خواهد یافت.توصیه می‌شود که همواره (خصوصاً در روزهای ابری یا شدیداً آفتابی) شدت نور ورودی به گلخانه توسط وسایل اندازه‌گیری نور (نورسنج) اندازه‌گیری شود تا در صورت نیاز برای کاهش یا افزایش نور اقدام شود.
بابانویسنده جالب بود
با سلام . مطالبتون جدید و خواندنی بود. من که کیف کردم.